AaBe (zonder Ce) van Tilburg

Je verwacht misschien dat hier een AaBeCe van het Tilburgs verschijnt. Vorig jaar deed Ed Schilders dat echter al met zijn publicatie 'Van Aajkes tòt Zaandkèùl'. Maar het AaBe (zonder Ce) waar ik in dit blog op duid, kan wellicht ook als 'taal van Tilburg' worden beschouwd. Want bij het noemen van het begrip 'AaBe' weten alle Tilburgers meteen waar we het over hebben: AaBe, een sterk merk.

Uit het persbericht van het TextielMuseum: Zo’n vijftig jaar geleden was de Tilburgse wollenstoffen en –dekenfabriek AaBe in heel Nederland een begrip. Iedereen had thuis wel een behaaglijke wollen deken van AaBe. Niet alleen de producten waren bekend, ook het sociaal beleid van de fabriek was decennialang een voorbeeld.
AaBe, Wollenstoffen- en Wollendeken Fabrieken wordt in 1929 door Adolf van den Bergh opgericht. Je ziet de restanten van de fabriek nog aan de Fatimastraat. AaBe beleefde economisch geweldige jaren. Zelfs in de jaren dertig die beschouwd worden als crisisjaren.  Na de Tweede Wereldoorlog ontwikkelt het bedrijf zich zelfs tot ‘Neerlands grootste dekenfabriek’ met bijna 1500 werknemers. Naast dekens behoren kleding- en uniformstoffen tot het assortiment. Eind jaren 1960 breken zware tijden aan. Reorganisaties, (mislukte) saneringen en ontslagen volgen. In 1978 richt het sterk verkleinde Aabe een succesvolle afdeling op, die zich richt op de productie van brandvertragende stoffen voor de vliegtuigbranche. Ook de dekens zijn niet buiten beeld. In 1996 volgt na een faillissement een doorstart die leidt tot een nieuwe naam: Aabe Textiles. In afgeslankte vorm verhuist het naar een bedrijventerrein. Slechts acht jaar later moet het definitief zijn poorten sluiten. De 38 werknemers worden ontslagen. De naam leeft echter voort in de handelsfirma AaBe Textiles Trading, die zich nog steeds met (veel) succes richt op de ontwikkeling van hoogwaardige wollen dekens.


In de tentoonstelling in het TextielMuseum komen al deze aspecten aan bod in zes thema´s: de voorgeschiedenis, AaBe vol in bedrijf 1929 – 2006, Wollen dekens, maar ook meer…, het sociale klimaat, Promotie en de AaBe gebouwen nu. De beroemde AaBe klok, dekens, stoffen, stalenboeken, ontwerpen, foto’s en films, portretten, beelden van de fabriek en nog veel meer worden uit de rijk gevulde kast van het museum gehaald.

Publieksactiviteit
Voor de expo is het TextielMuseum nog op zoek naar voorwerpen en verhalen. heb je een verhaal én een AaBe product, kom dan naar de registratiedagen in het TextielMuseum en wie weet wordt het opgenomen in de tentoonstelling AaBe, een sterk merk! Dit hoeven niet alleen dekens te zijn trouwens! Het TextielMuseum verzamelde een groot aantal objecten uit de geschiedenis van AaBe. Maar er zijn ongetwijfeld nog veel meer mooie dingen gemaakt of overgebleven uit de lange historie van de fabriek. Het museum doet daarvoor een oproep aan het publiek om voorwerpen mee te brengen en deze te voorzien van verhalen. In een registratielab fotografeert het museum de objecten en worden de verhalen toegevoegd aan het digitale ‘Geheugen van Tilburg’. De mooiste voorwerpen krijgen een plaats in de vitrine in de tentoonstellingsruimte.

De Registratiedagen vinden plaats op 29 en 30 november 2013, 18 januari 2014. 13.00 – 16.00 uur in de bibliotheek. Je ontvangt gratis entree voor het TextielMuseum. 

Op deze Facebookpagina zie je alvast enkele foto's ..
www.textielmuseum.nl

'Taal van Tilburg Dag' blijkt theater succes

Heerlijke middag met speeches en hilarische acts in de bieb

De slotmanifestatie Taal van Tilburg Dag op 16 november was snel uitverkocht. Het bleek een middag vol verleidingen. Met een tiental sprekers die binnen het kwartier hun talige punt maakten. Wederom het bewijs dat Taal echt niet saai is. Frank van Pamelen praatte en rapte de middag super vlot aan elkaar. Met optredens van een beroepsproleet, rapper, performer, stadsdichter, het Stadsmuseum, oud journalisten en professoren werden alle onderdelen van de Taal van Tilburg belicht. Hilariteit en diepgang wisselden elkaar af.



Het publiek rapte mee met Timmietex, trachtte antwoorden te geven op moeilijke Tilburgse Taal Kwiz vragen van Ferry van der Zaande, knikte instemmend terwijl Jace van de Ven het Tilburgs ABC presenteerde, lachte hartelijk om Brabo Neger, imiteerde Paul Spapens en de oude boeventaal en luisterde aandachtig naar de wetenschappelijke inzichten van de professoren Jos Swanenberg en Arnoud-Jan Bijsterveld.
De uitleg van Petra Robben van het Stadsmuseum maakte nog eens duidelijk hoe veelzijdig de Taal van Tilburg blijkt te zijn. Interessant was ook de presentatie van de CUBRA site door Ed Schilders en het afsluitende 'Taal van Tilburg gedicht' door stadsdichter Esther Porcelijn. Een ware performance. Een bijzondere samenstelling van Tilburgse Taal Iconen.

Stadsmuseum Tilburg heeft misschien een trend gezet die een mooie spin off kan genieten. Esther Porcelijn gaat literaire avonden organiseren in De NWE vorst en 013. Weer iets moois voor een breed publiek. Op onderstaande foto de hele line up, met uitzondering van TimmieTex die al richting Antwerpen voor een nieuw optreden was.





 Meer informatie over het project zie www.taalvantilburg.blogspot.com

Taal van Tilburgdag

Vandaag is het zover! Het project ´Taal van Tilburg´ ronden we af met een middag rondom de taal, de taol en de relatie tot Tilburg. De zaal in de bibliotheek aan het Koningsplein is uitverkocht: er komen 120 mensen naar deze bijzondere bijeenkomst.

Bijzonder is wellicht de aanwezigheid van Wil Sterenborg, de grondlegger van de Tilburgse spelling in 7.500 woordkaartjes en waarmee dit project van Stadsmuseum Tilburg allemaal begonnen is.

Het programma lees je op bijgevoegde afbeelding. Graag zien we onze gasten vanmiddag bij de Taal van Tilburgdag!

Nieuwe generaties

Bij de expo 'Taal van Tilburg' die sinds deze week te zien is in de bibliotheek aan het Koningsplein, staan twee jonge meiden bij het videoscherm. 'Leuk!', zo wijzen ze naar Timmietex en Steven Brunswijk.

 

Het zijn filmpjes van de ‘rasechte Tilburger’ Tim van Dongen onder de naam ‘Timmietex’. Al eerder wijdden we hier een blogpost aan onder de kop: 'Timmietex: Ik ben een kruikenzeiker, kèndem?' en 'Wat is jullie taal?' Nog niet besproken in dit blog maar toch ook ‘enen èchte kruikezeiker’ kan Surinamer Steven Brunswijk worden genoemd die opgroeide in Tilburg-Noord en later in Oud-Noord. Brunswijk werkt als portier in de Tilburgse binnenstad en treedt sinds kort naar buiten als cabaretier.

 

Brunswijk hanteert een eigen jargon, afwisselend dialect en ABN, als hij ´die tori vertelt over een blufmarokkaan´ die de tent binnen wil waar de Braboneger portier is. Landelijk maar ook lokaal anticipeert de Braboneger aldus op de hedendaagse maatschappij. Zo sluit hij zich aan bij de Tilburgse carnavalstraditie door het schrijven van een hit: ‘Gewoon betale’. ‘Hedde gij ’t moeilijk? Witte wa? Wa, nou crisis? Uit die WW! Nie mauwe, werke me die klauwe.’

 

In de expositie ´Taal van Tilburg´ zijn deze filmpjes opgenomen om te laten zien dat de taal overgenomen / meegedragen wordt door de ´nieuwere´ generaties: jongeren die geboren en getogen in Tilburg zijn en waarvan de ouders al dan niet autochtone inwoners zijn. De taal van Tilburg is niet langer dialect of ABN: het is een mengelmoes van een vernieuwde, veranderde taal.

Taal van Tilburg Tentoonstelling en Dag

De maand november staat de Tilburgse taal centraal in de bibliotheek aan het Koningsplein. De hele maand is er een gevoelige tentoonstelling over het Tilburgs: verrassend, grappig, verbijsterend, herkenbaar en leerzaam. Op 16 november is er een middag vol verleidingen. Met een tiental sprekers die binnen het kwartier hun talige punt moeten maken. Helaas zijn er geen kaarten meer te verkrijgen voor deze dag.

Stadsmuseum & taalcrack
Dat taal ‘egnie’ saai is, bewijst het project ‘Taal van Tilburg’. Het Stadsmuseum deed er in 2012 luchtig onderzoek naar, samen met een waaier aan (vaak serieuze) partners. Op de slotmanifestatie ‘Taal van Tilburg Dag’ laat een aantal van zich horen. Zoals de professoren Jos Swanenberg en Arnoud-Jan Bijsterveld en de schrijvers Jace van de Ven, Ed Schilders en Paul Spapens. Ook gevarieerd zijn de intermezzo’s van andere taaltalenten: Esther Porcelijn, Frank van Pamelen, Ferry van de Zaande, de Braboneger en rapper Timmietex. Uiteraard gaat het Stadsmuseum - bij monde van dialectcrack Petra Robben - in op het hoe en wat van het project.

Zien, horen & beleven
Aanleiding voor ‘Taal van Tilburg’ waren de dialectkaartjes die het Stadsmuseum kreeg van taalkenner Wil Sterenborg. Doel was een brug te slaan tussen vroeger tijden en vandaag de dag. Activiteiten waren er veel: van een tekstorgel tot stadswandelingen, van woordkaartjes tot serieus onderzoek. En de resultaten? Die mogen er zijn. Er zal op 16 november volop over gesproken worden. Bovendien is er de tentoonstelling. De hele maand november te zien, te horen en te beleven in de bibliotheek op het Koningsplein. Laat u bijpraten over de Tilburgse jongerentaal anno 2012, geniet van oude interviewfragmenten, schrik van graffititeksten, lach om de bedenksels van Tilburgse grapjassen.

Mini-expo in Selexyz Gianotten Tilburg

Te zien tot en met september 2012 in een mini-expositie in Selexyz Gianotten Tilburg

 

De ´Taal van Tilburg´ is mede gevormd door vele honderden boeken van de Fraters van Tilburg en de Drukkerij van het R.K. Jongensweeshuis, sinds 1958 Uitgeverij Zwijsen genoemd. In de loop der jaren verschenen over het algemeen school- en leesboeken voor jongeren, waaronder bekende lees- en rekenmethodieken. Van vele uitgaven waren de fraters auteur. De hier getoonde selectie is afkomstig uit een particuliere collectie.

Uitgaven Drukkerij R.K. Jongensweeshuis Tilburg / Uitgeverij Zwijsen, Tilburg:

-         N. Doumen, Wondere wegen (nr. 11 van Roomsche Reeks), 1927.

-         N. Doumen, Rond de winterwende, 1927.

-         M. Versteeg, Het prentenboek van de kinderbiecht, 1927

-         M. Versteeg, Het prentenboek van de kinderbiecht, 1948

-         De Engelbewaarder, ingebonden jaargang 32, 1916.

-         Klaas Jansen, Jan Klassen en de Geit, 1947.

-         Frans Fransen, Knilleke het trouwe kleermakertje, 1952

-         N. Mulders, Sint Nikolaas, Roomsche Reeks nr. 5, 1931.

-         Frans Fransen, Puk & Muk, 1956.

-         Frans Fransen, Prinses Rosalinde (Puk & Muk), 4^e druk, Zwijsen.

-         Frans Fransen, Puk & Muk, , 8^e druk, 1947.

-         Frans Fransen, Muk de drakendoder, 10^e druk, Zwijsen,.

-         Fr. S. Rombouts e.a., De Mei-boom, dl. 7.

-         Jos. M. Reijnders en N. Doumen, Ik lees al, dl. 3, 17^e dr., 1955.

-         Jos. M. Reijnders en N. Doumen, Ik lees al, dl. 1, 17^e dr., 1955.

-         Jos. M. Reijnders en N. Doumen, Ik lees al, dl. 1, 1950.

-         Jos. M. Reijnders en N. Doumen, Ik lees al, dl. 5, 1951.

-         Jos. M. Reijnders en N. Doumen, Ik lees al, dl. 6, 1951.

-         Jos. M. Reijnders en N. Doumen, Ik lees al, dl. 8, 1929.

-         M.C. Versteeg, Echt lezen, dl. 9, 1954.
-        Fr. V. van Nispen, Groeiende taal, dl. 10, 1954

Literatuur uit Tilburg

Er zijn tientallen schrijvers uit Tilburg die min of meer bekendheid hebben gekregen op literair gebied. Zij schreven en schrijven romans en gedichtenbundels. In hun werken speelt Tilburg vaak een belangrijke rol. Een kleine selectie uit de collecties van Regionaal Archief Tilburg en een Tilburgse particulier worden getoond in een mini-expositie in Slexyz-Gianotten Emmapassage va. 4 mei tot eind juli 2012.

Collectie Regionaal Archief Tilburg

F TILB 606, Horsten, Een stad ontwaakt

F TILB 478, Heerkens, De Wolwevers

F TILB 242, De Nève, Bij ons op den Heuvel

F TILB 309, Mikkers, De verdwijning

F TILB 540, Mèn Tilburg

F TILB 657, Van de Ven, Tilburger uit enthousiasme

F TILB 613, Hornman, Door de wil geverfd

F TILB 429, Engelberts, Pijnenburg´s triomfen

F TILB 1373, Schilders, Tilburg van… tot…

D 304, Schotel, Tilburgsche avondstonden

D 814, Derks, De Lindeboom

Collectie Stadsmuseum Tilburg

Ronald Peeters, De Paap van Gramschap

Cees van Raak, Ramscheut

Frank van Pamelen, Tilburg tintelt

Nick J. Swart, Naked City Poems

Particuliere collectie

Mr. A. Roothaert, Doctor Vlimmen

Frank Valkenier, Blazoen

Walter Breedveld, Hexpoor, Sandra, De Kieviten

Tymen Trolsky, Hyacintha en Pasceline

Kees van Kalmthout, Ik ben liever dan alleen

Ko de Laat, Een naamgenoot uit Osdorp

Luc van Hoek, De Roothoorn

Fotowedstrijd ´Taal van Tilburg´

Paul Spapens

Foto: Henk van Hooijdonk

De Tilburgse Foto Akkedeemie, een initiatief van de Stichting Tilburgse Taol, het Stadsmuseum Tilburg en fotobureau Pix4Profs organiseren een fotowedstrijd met als titel ‘Taal van Tilburg’. Als onderdeel van deze wedstrijd kan worden deelgenomen aan een Tilburgse fotocursus onder leiding van beroepsfotograaf Jan Stads. Ook deze cursus wordt gegeven onder auspiciën van de Stichting Tilburgse Taol.

De fotowedstrijd maakt deel uit van een groot project van het Stadsmuseum. Dit hele jaar wordt door een groot aantal organisaties op uiteenlopende manieren aandacht besteed aan de grote rijkdom van de ‘Taal van Tilburg’. Zoals het digitaliseren van cassettebandjes met gesprekken in het Tilburgs dialect, een wetenschappelijk onderzoek naar de manier waarop de eerste Turkse gastarbeiders in Tilburg Nederlands leerden en iets heel speciaals, de Tilburgse dieventaal.

Als je in Tilburg om je heen kijkt zie je overal talrijke uitingen van de hedendaagse taal van de zesde stad van het land. Dat kan bijvoorbeeld Arabisch zijn op de winkelruit van een islamslagerij, graffiti, reclames of oude opschriften zoals tegen de gevel van het vroegere café Souvenir des Montagnards aan het Korvelplein. Zo zijn er zeer veel opschriften die zich laten ‘lezen’ als een boek over hedendaags Tilburg. En het Tilburg van 2012 is een interculturele stad waarin nog volop dialect wordt gesproken, een thema waar de Stichting Tilburgse Taol zich al twintig jaar bezighoudt.

Voor de fotowedstrijd worden de Tilburgers opgeroepen alles wat geschreven is langs de openbare weg te fotograferen. Dure camera’s zijn hiervoor niet nodig; iedereen kan meedoen. In november wordt met deze foto’s een tentoonstelling ingericht. Het kiezen van winnaars gaat gebeuren door een jury onder leiding van fotograaf Jan Stads, die onlangs nog een boek over lepra in Suriname publiceerde. Deelnemende foto’s kunnen worden verstuurd via WeTransfer of per email naar stads@home.nl.

Deze wedstrijd is een activiteit van de Tilburgse Foto Akkedeemie, een van de opleidingen die de Stichting Tilburgse Taol organiseert. Andere cursussen zijn onder meer de Brabantse Tonpraot Akkedeemie en de taallessen van Petra Robben. De fotocursus wordt al een paar jaar met succes gegeven door Jan Stads van fotobureau Px4Profs. Er is nu gekozen voor een combinatie van het leren van het gebruik van de fotocamera in de Tilburgse omgeving en tegelijk deelname aan de fotocursus. De fotocursus (aanvang 23 april) wordt steeds gegeven aan de hand van een thema. Dit keer is het thema ‘Taal van Tilburg’. Deelname aan de fotocursus kost 200 euro. Opgeven bij Ruud van Doorn van de Stichting Tilburgse Taol via rvdoorn@ozet.nl of 06-50601127.

Tilburgs is et lillikste Brabants dè-t-er bestao

Ans van den Nieuwenhuijzen-Kuijters is de schrijfster van dit artikel. Geboren in Tilburg en liefhebber van de Tilburgse taal, woont zij momenteel in Waalwijk.

Naar aanleiding van mijn bezoek  aan de kleine expositie  die ingericht is bij Selexyz Gianotten  met als thema ‘Tilburgs dialect’ mijn bijdrage aan een ‘hil jaor òndacht  vur de Tilbörgse taol’.

Vanuit  ‘Holland’ wordt er systematisch  neergekeken op  mensen  die één van onze Brabantse streektalen als moedertaal hebben en zich er niet voor schamen  dat ze  daarin hun gevoelens ‘t   makkelijkst  kunnen uiten.
Moedertaal is op zich al een mooi woord;  de taal die je moeder sprak.
Ik zie de streektaal als cultuurdrager, niet als iets plats of ordinairs  waarop je zou moeten neerkijken, omdat het onbeschaafd  zou zijn, iets waarover boven de rivieren nogal lacherig wordt gedaan.
Wat mij betreft ook een wezenlijk leervak in het basisonderwijs, omdat mijn generatie waarschijnlijk de laatste is die zich nog bedient van het dialect.
Een stukje van je regionale indenteit waar je trots op zou moeten zijn.
Ik ben het dus niet helemaal eens met Ferry van de Zaande ( F. van der Meer) die zegt ’ dat het Tilburgs de taal van de straat is, de taal van de ongeschoolde arbeider, die om boven het lawaai van de weefgetouwen uit te kunnen komen zo hard mogelijk geschreeuwd dient te worden. De weefgetouwen zijn verdwenen, het geschreeuw is gebleven’.
Je creëert hiermee het stigma van achterlijkheid.
Daar staat tegenover dat een cultfiguur  als Ferry van de Zaande wel degelijk een bijdrage levert aan het behoud van het Tilburgs dialect, omdat het de jeugd méér aanspreekt dan waarschijnlijk de gedichten van Piet Heerkens ( 1897-1944) uit de tijd toen gedichten nog verzen genoemd werden.

De dichter die als eerste,  gedichten schreef in het Tilburgs dialect.

 Als voorwoord  in zijn bundel ‘Den örgel’schreef hij: ‘Et Brabants is mar ’n boeretaol en et Tilburgs is et lillikste Brabants dè-t-er bestao,-zoo zegge ze…….mar ge moet meschien ’n jaor of tien in de vremde laande zèn geweest om in et diepste kuiltje van oe gemoed te vuulen, hoe gelógen of dè-d-is!
Iederendeen z’n moedertaol is verreweg de schoonste taol van heel de wereld, -et is de klaank van zijn eigen laand, z’n eige volk, z’n tong, z’n hart, z’nen eigen aord,- mar ge moet meschien ’n jaor of tien in vremde laande zijn geweest om et in et diepste kuiltje van oe hart te kunnen vuulen hoe waor of dè-d-is’………

Nou is Waalwijk wel niet zo héél ver weg……….maar toch!

Tilburgs dialect bij Selexyz Gianotten

Sinds vandaag is bij Selexyz Gianotten een kleine expositie ingericht met als thema ´Tilburgs dialect´. In de vitrines zien we de volgende objecten uit de collecties van Stadsmuseum Tilburg, Regionaal Archief Tilburg en Ronald Peeters: dialectkaartjes en de originele schrijfmachine van Wil Sterenborg, edities van verschillende Tilburgse woordenboeken en een aantal gedichtenbundels in Tilburgs dialect van Piet Heerkens (1897-1844), Piet van Beers (1927), Lodewijk van den Bredevoort (1934-2011) en Lechim (ps. Michel van de Ven).